Wanneer precies ben je meertalig en hoe wordt meertaligheid nou gemeten?

Voor het vak Vertaalkunde moest ik vorig studiejaar een analyse maken van mijn schrijf- en vertaalvaardigheid. Sindsdien vraag ik me af of ik meertalig ben, omdat ik sinds mijn vroege jeugd meerdere talen spreek (Portugees, Crioulo en Nederlands) en daarnaast het Engels als lingua franca gebruik om te kunnen communiceren met familieleden wereldwijd.

Zodoende ben ik op onderzoek uitgegaan en al gauw ontdekte ik dat de definitie van meertaligheid bepaald niet eenduidig is. Zo ben je in de Verenigde Staten of het Verenigd Koninkrijk al meertalig zodra je enigszins kunt communiceren in een tweede taal, terwijl je daarvoor in veel andere landen minstens drie talen tot in de puntjes moet beheersen. Binnen de Europese Unie wordt gebruik gemaakt van het CEFR-referentiekader (Common European Framework of Reference) om bij taalexamens het niveau van taalbeheersing te bepalen. Dus wanneer ben je nou meertalig? En hoe wordt meertaligheid gemeten?

De graad van taalbeheersing zou moeten bepalen of je een taal beheerst, maar er spelen meer factoren mee zoals opleidingsniveau en sociale klasse…

De benadering die de Raad van Europa hanteert op het gebied van taalbeheersing, heeft niet alleen betrekking op het spreken of verstaan van een taal. Het Europees referentiekader omvat zes niveaus waarin de gebruiker verschillende vaardigheden – lees- en luistervaardigheid en mondelinge en schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid – moet beheersen. De niveaus zijn onderverdeeld in de categorieën A (basisgebruiker), B (onafhankelijke gebruiker) en C (vaardige gebruiker) met daarin de onderverdeling A1, A2, B1, B2, C1, C2. Een spreker op A1-niveau kan op een eenvoudige manier communiceren over bekende onderwerpen als de andere persoon langzaam spreekt en hulp biedt. Iemand met C2-niveau daarentegen spreekt de taal vloeiend en kan aan elk soort gesprek deelnemen, kan nuances oppikken en is bekend met de idiomatische uitdrukkingen in die taal.

Ik ben nog geen enkele meetmethode tegengekomen die op objectieve wijze bepaalt in hoeverre iemand een taal beheerst.

De graad van taalbeheersing zou dus moeten bepalen of je een taal beheerst. Er spelen echter veel meer factoren mee. Denk hierbij aan opleidingsniveau en ‘sociale klasse’. Ik ben dan ook nog geen enkele meetmethode tegengekomen die op objectieve wijze bepaalt in hoeverre iemand een taal beheerst. En hoeveel mensen laten hun niveau van taalbeheersing eigenlijk officieel vaststellen? Ervan uitgaand dat je een taal beheerst als je het in verschillende situaties vlot kunt toepassen, concludeer ik dat ik waarschijnlijk meertalig ben. Hoewel ik pas op latere leeftijd vloeiend Nederlands en Engels heb leren spreken, kan ik me in deze talen moeiteloos uitdrukken, beter zelfs dan in de twee andere talen die ik sinds mijn vroegste jeugd gebruik. Dit leidt er nu wel toe dat ik er nu nog minder van begrijp… Heb ik nog wel een moedertaal? En zo ja, welke is dat dan?