Steeds meer dialecten zijn langzaam maar zeker aan het vernederlandsen. Hiermee gaan stukjes historie van bepaalde dorpen en steden verloren. Dit wordt door veel mensen heel jammer gevonden. Ook Volendam riskeert zijn dialect te verliezen.
Vroeger werd het spreken in een dialect gezien als iets boers of plats. In de jaren zestig kwam op veel plaatsen in Nederland echter een soort dialectrenaissance op gang. Mensen realiseerden zich dat dialecten begonnen te vernederlandsen, dat woorden aan het verdwijnen waren en dat nieuwe ABN-woorden daarvoor in de plaats kwamen. Zoals vaak het geval is, begonnen de mensen pas te koesteren wat ze hadden op het moment dat ze het kwijt begonnen te raken. Als reactie werden er dialectverenigingen opgericht, boeken geschreven waarin dialecten werden vastgelegd en begonnen muziekgroepen in dialect te zingen.
Een Volendammer hoort Volendams te praten.
In het beroemde vissersdorpje Volendam is de laatste jaren ook zoiets aan de hand. Mensen merken dat het Volendamse dialect verandert: jongere kinderen spreken het onderling steeds minder met elkaar en ouders voeden hun kinderen steeds vaker in het Nederlands op. Dit tot grote ergernis van veel ‘rasechte’ Volendammers. Zo plaatste de zanger Simon Keizer in 2015 al eens een bericht op Facebook waarin hij zijn mede-Volendammers opriep het Volendams alsjeblieft in stand te houden. ‘Een Volendammer hoort Volendams te praten. Het is gewoon bijzonder. Zo’n klein dorpje, niet meer dan 20.000 mensen, met een heel eigen manier van praten. Zelfs een Edammer, inwoner van het aangrenzende stadje, kan er weinig van verstaan.’
Waar veel dialecten in Nederland al langere tijd op hun retour zijn – zeker in het verstedelijkte westen van het land – was Volendam een opvallende uitzondering op de regel. Het Volendamse dialect werd nog altijd overal in het dorp gesproken en is een sterk onderdeel van de identiteit. Hoe kan het dan dat dit alsnog aan het veranderen is?
Tel daar de invloed van tv, radio en social media bij op, dan is het niet zo gek dat zelfs het Volendamse dialect zich moeilijk kan handhaven.
Waar Volendam nog lang ‘wereldvreemd’ was en alles in eigen dorp hield, is daar de laatste jaren geen sprake meer van. Steeds meer mensen komen van buiten Volendam naar binnen en andersom. Volendammers werken en studeren steeds vaker buiten het dorp. Daarbij is het aantal inwoners in de gemeente Edam-Volendam in de afgelopen 14 jaar met bijna 38% (!) toegenomen. Dat zijn nogal wat invloeden van buitenaf. Tel daar de invloed van tv, radio en social media bij op, en dan is het zo gek niet meer dat zelfs het Volendamse dialect zich moeilijk kan handhaven.
Hoe kun je met zo’n klankrijke taal een achterstand oplopen?
Daar komt ook nog bij dat mensen jarenlang dachten dat het opgroeien met een dialect kon leiden tot een taalachterstand. Maar bij het leren van de standaardtaal kan het beheersen van meerdere talen en/of dialecten juist heel nuttig zijn. Taalkundige Wim Daniëls is het eens met het bericht van Simon Keizer: ‘Het Volendams heeft veel meer klanken dan het algemeen Nederlands. Hoe kun je met zo’n klankrijke taal een achterstand oplopen?’
Het is dus heel jammer dat deze trend, net zoals in de rest van Nederland, nu ook in Volendam in opkomst is. Dat dialecten veranderen is niet heel vreemd: taal verandert continu. Maar het verdwijnen van dialecten zou echt doodzonde zijn: een stukje historie en cultuur gaan hiermee verloren. Willen we dit tegengaan, dan zullen ouders gewoon weer in dialect met hun kinderen moeten spreken. Of zoals Simon Keizer zijn post eindigde: ‘Ik hoop dat het slechts een trend is. Een kenmerk van trends is dat ze ook weer verdwijnen. En ik hoop dat deze trend eerder verdwijnt dan het Volendamse dialect.’