Sinds de VN-klimaattop van Parijs in 2015 waarmee het doel gesteld is om de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 graden Celsius, is er ook aandacht voor de effecten van klimaatverandering op de wijnbouw. Door de steeds extremer wordende weersomstandigheden gaat er wereldwijd veel wijnoogst verloren. Wijnboeren doen er al van alles aan om dit tegen te gaan. Wat kunnen zij nog meer doen?
De geografische ligging voor wijngaarden luistert zeer nauw en er bestaat dan ook zoiets als de ‘wijngrens’. De wijngrens is de temperatuurlijn die het gebied begrenst waarbinnen de druiventeelt het best tot zijn recht komt. Het klimaat speelt bij de wijnbouw een belangrijke rol, omdat voor de ontwikkeling van druiven zowel warmte als vocht nodig is. Veel druivenrassen worden dan ook geteeld op zonnige heuvels en bergen om ervoor te zorgen dat de zonnestralen loodrecht op de wijnstokken staat. Het kan echter ook té heet worden voor de druif. De laatste jaren lijden veel wijngebieden onder het steeds warmer en droger wordende klimaat, waardoor er veel oogst verloren gaat. Door de temperatuurstijging rijpen druiven namelijk steeds eerder, waardoor ze meer suiker en dus alcohol bevatten. Hierdoor krijg je zoetere wijnen. En dat is voor wijnproducenten niet wenselijk. Hun consumenten zijn namelijk verknocht geraakt aan de wijn uit hun lievelingsregio, die gemaakt is van een druivensoort die vaak al honderden jaren oud is.
Wijnranken zijn bijzonder gevoelig voor veranderingen in temperatuur en klimaat.
Tot nu toe proberen wijnboeren diverse methodes uit om druiven langzamer te laten rijpen. Naast traditionele manieren zoals irrigatie en schaduwdoeken, die de druiven tegen uitdroging en te hoge temperaturen beschermen, worden er ook andere methodes toegepast. Zo worden er wijnstokken geënt op andere wortelstokken om de groeicyclus van de druivenstok te vertragen, waardoor de druiven later rijpen en de kwaliteit verbetert. Ook wordt er gewerkt met laat rijpende klonen. Maar als de temperatuur van de aarde de komende decennia meer dan 2 graden stijgt, zijn deze aanpassingen niet voldoende. Een alternatief kan zijn om te zoeken naar geschikte wijnbouwgrond in hoger gelegen gebieden. Hoe lager de temperatuur, hoe langer de rijpingsperiode. Nog een andere mogelijke oplossing is om een nieuwe variatie aan druivenrassen aan te planten, zoals blijkt uit een artikel dat begin 2020 verscheen in het Amerikaanse wetenschappelijke tijdschrift PNAS.
Geografische ligging:
Wijngaarden treft men aan in twee duidelijke gebieden (klimaatzones): een noordelijke zone tussen 50° en 30° NB en een zuidelijke zone tussen 30° en 40° ZB.
Als wereldwijd de temperatuur met 2 graden stijgt, daalt de wereldwijde hoeveelheid grond die geschikt is voor wijnbouw met 56%. Stijgt de temperatuur met 4 graden, dan daalt die hoeveelheid maar liefst met 85%. Dit blijkt uit een onderzoek van de Universiteit van Columbia, New York, van een aantal internationale wetenschappers, waaronder een aanzienlijk aantal Franse. Wijnranken zijn bijzonder gevoelig voor veranderingen in temperatuur en klimaat. De door klimaatverandering veroorzaakte verliezen kunnen met de helft worden teruggedrongen. Een variatie aan gewassen is hierbij cruciaal. De wetenschappers onderzochten elf bekende druivensoorten zoals cabernet-sauvignon, chasselas, chardonnay, grenache, merlot, monastrell, pinot noir, riesling, sauvignon blanc, syrah, en ugni blanc. Bij elke ras werd in kaart gebracht wanneer ze begonnen te knoppen, te bloeien en te rijpen. Er werd een klimaatopwarming nagebootst van 2 en van 4 graden. Vervolgens werd vastgesteld welke varianten waarschijnlijk levensvatbaar zullen zijn in de toekomst. Nieuwe druivenvariëteiten werken vooral goed bij een temperatuurscenario van onder de 2 graden. Maar ook bij opwarming naar 4 graden kan deze methode helpen om oogstverliezen van 85 naar 58% terug te dringen. Zo zou de van oorsprong Catalaanse duivensoort monastrell de cabernet-sauvignon en de merlot in de wereldberoemde wijstreek Bordeaux kunnen vervangen. Toch kleven er ook haken en ogen aan deze aanpak.
Consumenten zullen bereid moeten zijn om hun favoriete druif te verruilen voor een nieuwe soort uit hun favoriete regio.
Om met nieuwe varianten te mogen werken, aldus de wetenschappers, zal er een nieuwe wetgeving moeten komen. Veel wijnen staan namelijk geregistreerd als beschermde oorsprongsbenaming. In Europa is het debat hierover al begonnen. Vervolgens zullen wijnproducenten moeten leren hoe ze met de nieuwe gewassen moeten omgaan. Ook zullen consumenten bereid moeten zijn om hun favoriete druivensoort te verruilen voor een nieuwe uit de regio. Dit is voor wijnliefhebbers een grote culturele uitdaging die kan leiden tot financiële obstakels voor de wijnproducent. Bovendien zorgt klimaatverandering ook voor onstuimig weer waar wijnboeren geen invloed op hebben. De steeds heviger wordende regen- en hagelbuien kunnen alsnog in één klap de oogst vernietigen. Eén ding is zeker: door klimaatverandering wordt het wereldwijd warmer en droger. En dit is voor veel gewassen, waaronder de wijndruif, niet goed. De grens voor de wijnproductie schuift steeds meer op naar noordelijk gelegen delen van de aarde. Leuk nieuws voor wijnboeren in Nederland, maar desastreus voor wijnboeren in zuidelijk gelegen landen als Frankrijk en Spanje. Huidige methodes zoals irrigatie en schaduwdoeken bieden geen afdoende oplossing voor de steeds extremer wordende weersomstandigheden. De wijnteelt zal daarom aangepast moeten worden aan een warmere wereld. Maar dit kan alleen als wereldwijd de klimaatverandering uiterst serieus genomen wordt.