Elke donderdagmiddag om klokslag drie uur komen de veertig Immortels, de leden van de Académie française, samen in het prachtige 17e-eeuwse paleis met de karakteristieke koepel aan de Quai Conti in Parijs. In 1635 richtte kardinaal de Richelieu, de rechterhand van Lodewijk XIII, deze prestigieuze academie op en sindsdien stellen haar leden zich op als hoeders van de Franse taal. Hun bijnaam Immortels hebben ze te danken aan het devies van de Académie: À l’immortalité. De onsterfelijkheid van de Franse taal is het ultieme doel waaraan de leden zich wijden. Tot aan hun dood.
Al sinds 1996 zwaait de 91-jarige historica Hélène Carrère d’Encausse er de scepter, al zou ´degen´ wellicht passender zijn. Dit is immers het wapen dat elk lid bij zijn of haar toetreding mag dragen, naast het habit vert, het groene uniform in napoleontische stijl.
De Immortels zien erop toe dat de taal van Molière vrij blijft van onzuiverheden. In hun woordenboek, Le dictionnaire de l’Académie francaise, is dus weinig plaats voor Engelse of andere leenwoorden. Stuk voor stuk krijgen deze woorden een Frans equivalent.
Deze kwestie legt bloot hoe groot de kloof is tussen de Académie en het Franse volk
Het instituut is eveneens fel gekant tegen de feminisering van de Franse taal, een persoonlijke strijd van Carrère d’Encausse zelf. Ze wenst alleen als Madame le Secrétaire perpétuel aangesproken te worden en vrouwelijke vormen als la ministre en la maire zijn haar een doorn in het oog. Toch was zij het die onlangs besloot dat het la Covid moest worden. Ze hanteerde hierbij een ogenschijnlijk logische gedachtegang. ‘Covid’ is een acroniem van Corona Virus Disease, oftewel ‘coronavirusziekte’. Volgens de regels van de Franse taal krijgt het acroniem daarom het geslacht van het zelfstandig naamwoord maladie, het Franse equivalent van het woord disease dat de kern vormt van de woordgroep waarvan het acroniem een afkorting is.
De Académie française is een officiële Franse instelling die zich bezighoudt met de Franse taal. Ze vormt samen met vier andere academies het Institut de France. De Académie heeft twee functies: het toezien op de woordenschat en de grammatica en het bevorderen van het gebruik van het Frans wereldwijd. De Académie is een zeer prestigieus instituut en heeft 40 leden, die ook wel de Immortels worden genoemd.
Maar vóórdat de term ‘covid-19’ zijn plek vond in het dagelijks taalgebruik, werd er vooral verwezen naar le coronavirus, een term die zijn geslacht, vanwege de hierboven geschetste principes, te danken heeft aan het mannelijke woord ‘virus’. Zo werd ‘covid-19’ aanvankelijk op grote schaal gebruikt als mannelijke term. Toch besloot Carrère d’Encausse op eigen houtje deze nieuwe ziekte van het vrouwelijk lidwoord te voorzien. Hiermee riep zij uiteraard de toorn van haar mede-onsterfelijken over zich af. Aan hen had ze immers niets gevraagd. Bovendien stelde een linguïst onder de leden dat disease evengoed als le mal had kunnen worden vertaald. Ook ging ze met haar besluit dwars tegen de publieke opinie in: le Covid was namelijk al lang en breed ingeburgerd in Frankrijk. Deze kwestie legt bloot hoe groot de kloof is tussen de Académie en het Franse volk. Steeds luider klinkt dan ook de roep om hervormingen, want alleen dan zal dit bolwerk van onsterfelijken niet ter ziele gaan.