Beleefdheidsuitingen zijn misschien wel de opmerkelijkste verschillen tussen het Nederlands en het Engels van Groot-Brittanië. Waar wij in Nederland nauwelijks alsjeblieft, dank je wel, en sorry zeggen, putten de Engelsen zich uit met please, thank you en sorry. Gebruik je in het Nederlands te veel beleefdheidsvormen, dan loop je het risico om voor slijmbal te worden uitgemaakt, terwijl het weglaten ervan in het Engels juist heel lomp en bot overkomt. Maar waarom is dat eigenlijk?
Google je deze vraag, dan kom je al heel gauw artikelen tegen waarin Nederlanders de kwestie omdraaien. Zou de vraag niet moeten zijn waarom in het Engels de beleefdheidsvorm ‘u’ is weggevallen? Vroeger bestond deze beleefdheidsvorm in Engeland nog wel, namelijk thou. Een mogelijke verklaring voor het wegvallen van thou is de denigrerende connotatie die eraan begon te kleven. Het was namelijk zo dat vooral de mensen van de hogere klasse deze beleefdheidsvorm toepasten, en niet de lagere klassen. Dus, gebruikte je thou en behoorde je tot de elite, dan was er niets aan de hand. Maar als je tot de arbeidersklasse behoorde en je er iemand van de hogere klasse mee aansprak, dan was dat een belediging. Overigens is er nog steeds een situatie te bedenken waarin thou wél de gebruikelijke aanspreekvorm is, namelijk bij het sluiten van een huwelijk: ‘Wilt thou have this man to thy wedded husband?’ – en dan klinkt het gelijk über-romantisch.
Wilt thou have this man to thy wedded husband?’
Het wegvallen van thou zou best een verklaring kunnen zijn voor de reden waarom Britten hoffelijker lijken in hun taalgebruik. Zo zorgt het toevoegen van may al voor een verzachtend en bescheiden effect wanneer je ‘you may want to look into that’ zegt en datzelfde geldt voor possibly in ‘could you possibly help me out’. In beide gevallen wordt een directe en wellicht bottere vraag ontweken, waardoor je niemand tegen het been stoot.. Je bent dan al beleefd genoeg, zelfs zonder ‘u’ te gebruiken. Natuurlijk zijn er zo nog veel meer varianten te bedenken.
Toch beantwoordt deze verklaring de hoofdvraag betreft niet. Wellicht dat het achterhalen van de oorspronkelijke betekenis van please, thank you en sorry opheldering kan geven. In de zestiende en zeventiende eeuw werd het gebruik van please en sorry door de middenklasse geïntroduceerd. Deze woorden werden aanvankelijk vooral gebruikt in winkels en kantoren, maar in de eeuwen erna verspreidde het gebruik ervan zich door de gehele samenleving.
Het woord please is kort voor ‘if it pleases you to do this’, wat inhoudelijk ongeveer neerkomt op: ‘Ik vraag dit van jou, maar voel je niet verplicht’. Als je echter naar de letterlijke betekenis kijkt, dan is het weigeren van dit verzoek heel raar. Please zorgt er in feite voor dat een vraag (maar stiekem dus een bevel) op een zachtere manier wordt uitgedrukt.
Thank you heeft in het Engels een andere betekenis dan in de meeste landen. Het stamt af van het woord think en bij het oorspronkelijke gebruik moest je bedenken (de Engelse vertaling van ‘denken’ is think) wat iemand ‘ook alweer’ voor jou had gedaan.
Sommige Engelsen zeggen wel twintig keer per dag sorry, zelfs voor het feit dat het bijvoorbeeld slecht weer is…
Nu vraag je je misschien af waarom sorry onder de beleefdheidsuitingen wordt geschaard. Het is immers niet een woord dat wij Nederlanders als uitdrukking van beleefdheid gebruiken. Wij zeggen sorry als we iets stoms gedaan hebben waarvoor we ons willen verontschuldigen: ‘Sorry hoor, ik bedoelde het niet zo’. In het Engels wordt sorry echter ook voor veel andere situaties gebruikt. Hoewel de oorspronkelijke betekenis van het woord neerkomt op ‘vol van spijt en verdriet’, heeft het huidige gebruik ervan die lading nog maar zelden. Sommige Engelssprekende mensen zeggen wel twintig keer per dag sorry, ook voor het feit dat het bijvoorbeeld slecht weer is. Het betekent dan niet dat ze daar vol van verdriet over zijn, maar ze vinden het gewoon jammer dat jouw dag erdoor wordt verpest. Best aardig dus eigenlijk. In tegenstelling tot wat je wel eens om je heen hoort, is het zeggen van sorry geen zwaktebod, maar echt een uiting van beleefdheid die wij in Nederland niet zo goed kennen.
Wat nu precies de reden is voor het hoffelijke taalgebruik van de Engelsen blijft gissen. Komt het door het wegvallen van de beleefdheidsvorm ‘u’ of toch doordat de Britten hun vragen liever niet dwingend maken? Beide verklaringen lijken plausibel en ook voor het gebruik van meer of minder beleefdheidsvormen valt wat te zeggen. Heel misschien kunnen wij Nederlanders eens proberen om wel wat vaker sorry tegen elkaar te zeggen, maar dat is mijn mening, sorry!