Gokken op dieren is zo oud als de mensheid zelf. De onvoorspelbare uitkomst van twee beesten die het tegen elkaar opnemen ‒ waarvan er overigens een net zo goed van het menselijk geslacht kan zijn ‒ is voor de mens aanleiding om een weddenschap aan te gaan over de afloop. De sterkste overwint. Áls beide het al overleven, blijft de verliezer meestal ernstig gewond achter. Maar meestal is de strijd pas gestreden als mens of dier zijn tegenstander heeft gedood.
Verschillende soorten gok(leed)vermaak
Er gaat dusdanig veel geld in dit soort weddenschappen om, dat de dieren vóór de strijd ófwel worden uitgeput (wanneer ze het tegen de mens moeten opnemen) om zo de uitslag te kunnen beïnvloeden, ófwel zo strijdlustig mogelijk worden gemaakt (wanneer ze een ander dier moeten bevechten). Stieren worden voorafgaand aan stierengevechten vaak uitgedroogd om een makkelijkere prooi te zijn voor de stierenvechter. Vechthonden zijn juist getraind om elkaar zo hard mogelijk te kunnen bijten.
In het overgrote deel van Europa zijn georganiseerde dierengevechten bij wet verboden. Veel van dit soort evenementen worden dan ook illegaal georganiseerd. In Aziatische landen zijn gevechten tussen honden, beren of honden en beren nog wel toegestaan. Wereldwijde dierenbeschermingsorganisaties zetten zich in om dit soort dierenleed in bijvoorbeeld Japan, Rusland en Pakistan een halt toe te roepen. Toch zal het je verbazen hoe dicht bij huis dit soort beestachtige weddenschappen nog legaal plaatsvinden …
De tragiek van de kracht van de haan
Een type dierengevecht dat minder bekend is bij het grote publiek is het hanengevecht. De haan staat symbool voor trots en arrogantie. Wie kent immers de spreekwoorden ‘haantje de voorste willen zijn’ en ‘zijn haan moet koning kraaien’ niet? Verschillende landen en regio’s hebben het embleem van de haan op zichzelf van toepassing verklaard. Zo ook Frankrijk. Het Latijnse woord ‘gallus’ betekent zowel ‘Galliër’ als ‘haan’ en de Fransen voeren het embleem met trots.
De dappere aard van de haan heeft er helaas ook voor gezorgd dat het dier ingezet wordt voor hanengevechten, waar grof geld in omgaat. Hanen kennen een grote territoriumdrang en kraaien om andere hanen te laten weten dat ze niet in de buurt moeten komen. Hoe dominanter de haan, hoe vaker en hoe harder hij kraait. Je kunt dus wel stellen dat die symboliek terecht is gebaseerd op de biologische kenmerken van een echte haan. Twee hanen die tegen elkaar vechten, zullen instinctief een strijd op leven en dood aangaan.
Het ontstaan van hanengevechten
Overal ter wereld waar de haan voorkomt, is hij in vroegere of latere tijden gebruikt voor hanengevechten. De Aziaten organiseerden ze en later de Grieken en de Romeinen ook. In Europa werd het gokspel door de eeuwen heen steeds populairder. Met name in Engeland, België, Frankrijk en Spanje was het onder de aristocratie een deftig tijdverdrijf. In zogenaamde cock-pits konden de gevechten zowel in de buitenlucht als overdekt plaatsvinden.
Hanengevechten zijn onderdeel van de wedcultuur in onder meer Azië, Latijns-Amerika en de Cariben. In veel gevallen brachten de kolonisten deze barbaarse traditie over naar de kolonies. Zo worden op Frans-Guyana, Guadeloupe, Martinique en Réunion nog altijd hanengevechten gehouden. Drie keer raden waar de traditie in deze Franse kolonies oorspronkelijk vandaan komt …
De huidige stand van zaken
In Frankrijk zijn de hanengevechten sinds 1964 bij wet verboden, behalve in bovengenoemde Franse overzeese gebiedsdelen en de noordelijke departementen Nord en Pas-de-Calais. Hier zijn nog een twintigtal kleine arena’s voor hanengevechten, zogenaamde ‘gallodromes’, te vinden. Voormalig president van Frankrijk Charles de Gaulle (what’s in a name?) heeft hier tijdens zijn presidentiële ambtstermijn persoonlijk voor gezorgd. Hij werd in 1890 geboren in Lille en hield altijd een sterke binding met de noordelijke regio. De Gaulle zou zelfs gezegd hebben dat het niet uitmaakt hoe een haan aan zijn einde komt als hij uiteindelijk toch op je bord belandt. En tijdens een traditioneel ‘combat de coq’ komt hij vrijwel zeker aan zijn einde. De hanenklauwtjes worden met tiewraps voorzien van ijzeren pinnen of scheermesjes zodat de hanen elkaar meer verwondingen toebrengen. Als in een dierlijke variant van Mixed Martial Arts ligt de vloer van de ring bezaaid met bloed van de gewonde hanen en hun dode voorgangers. Maar de traditie is nog springlevend.
Wat vinden de Fransen er zelf van?
Hoewel hanengevechten wel degelijk onderdeel zijn van het Franse cultureel erfgoed, zul je het fenomeen niet snel tegenkomen in reisgidsen over Frankrijk. Sporten en spelen die de Fransen graag in beeld brengen zijn pétanque, tennis, wielrennen, paardrijden en voetbal. Hippodromes, waar je (legaal) paardenrennen kunt bijwonen, zijn ook ruim vertegenwoordigd op de plattegrond van Frankrijk. Maar om een kaartje te bemachtigen voor een hanengevecht zul je toch wat meer in lokale kringen moeten verkeren. ‘Les combats de coq’ vinden vaak plaats in gehuchten in Noord-Frankrijk, zoals in Hantay of Aire-sur-la-Lys. De gemiddelde toeschouwer is man, 50+ en woonachtig op het platteland. Hij vreest vooral voor een landelijk verbod op deze uitstervende traditie. En waarschijnlijk terecht.
Een steeds verder uitgebreid verbod
De publieke opinie is niet alleen milieuvriendelijker maar ook diervriendelijker aan het worden. Jongere generaties moeten niets hebben van dit soort onnodige slachtpartijen. De politiek beweegt hierin mee. Er lopen verschillende petities van tegenstanders om ook de laatste hanengevechtarena’s in Frankrijk te sluiten. Het is nu al ten strengste verboden om nieuwe gallodromes te openen maar wanneer een nog bestaande gesloten wordt, mag er geen nieuwe voor in de plaats komen. De voorstanders laten zo nu en dan ook van zich horen. Pogingen van hanengevecht-federaties om de traditie op de UNESCO werelderfgoedlijst te krijgen, zijn tot nu toe mislukt. Wedden dat ze er gallisch van worden?