Tijdens het Belgische muziekfestival Rock Werchter 2018 werd aan Belgische jongeren gevraagd wat zij van ons Nederlanders vonden. De jongeren noemden ons gedreven, rationele en plangerichte mensen die optimistisch en positief zijn ingesteld. Ze vonden ook dat we te veel ´babbelen´ zonder iets te zeggen. En onze taal, ja die zou echt ‘vreselijk’ zijn! Verder zijn we arrogant en te zakelijk. Toch bestempelden ze ons als sympathieke buren. Volgens de Belgen zijn wij luidruchtig en arrogant, zuinig en erg direct. Tegelijkertijd heeft de Belg bewondering voor onze assertiviteit, want wij durven direct te zeggen hoe het zit en draaien niet om de hete brij heen.
Nou, dan zullen wij ook maar eens een boekje opendoen over onze zuiderburen. In onze Belgenmoppen brengen we treffend tot uitdrukking dat wij de Belgen op zijn zachtst gezegd niet zo slim vinden, hoewel die heerlijke Belgische patatten natuurlijk wel een meesterlijke uitvinding zijn. Eigenlijk zien veel Nederlanders België als een deel van hun eigen land en de Belg als een soort jonger, dommer familielid waar je wel mee kunt lachen. Wij vinden dat Belgen er vaak omheen draaien, dus niet snel genoeg hun punt maken.
Het ontstaan van stereotypen en vooroordelen
Waar komt het toch vandaan dat wij de Belgen dom vinden en zij ons zuinig? Eén verklaring is dat België in 1830 zelfstandig werd. Veel Nederlanders voelden zich toen min of meer aan de kant gezet door de ‘zuiderburen’, waardoor de Belgen als minderwaardig werden beschouwd door de jaloerse ‘Hollanders’. Een tweede verklaring is dat Belgen nogal terughoudend kunnen zijn, wat door de directe Nederlander als domheid wordt opgevat. Dat een Nederlander door een Belg als gierigaard wordt gezien, is ontstaan in de periode dat in het noorden het protestantisme domineerde en in het zuiden het katholicisme. De protestanten leefden namelijk soberder dan de katholieken. Volgens Montesquieu (een Franse filosoof en magistraat die leefde in de 17e en 18e eeuw), zou ook het koude klimaat zuinigheid stimuleren. Meer kou zou minder prikkels veroorzaken waardoor je verstandiger handelt en beter op je centen let.
Het toppunt van optimisme, is een Belg een studiebeurs geven en wachten tot een Nederlander trakteert. De domme, niet-doortastende Belg en de gierige, luidruchtige Nederlander. Elk land is goed in het stereotyperen van zijn buurvolk.
Natuurlijk is het grappig om moppen te vertellen over een ander land en om vooroordelen te koesteren. Zo benadruk je je eigen volksidentiteit, maar je kunt er ook onbewust een volk mee vernederen en zelfs beschadigen. Vooroordelen tussen landen komen voort uit stereotypen en generalisaties die we aan iets of iemand toekennen. De positieve uitwerking van het gebruik van stereotypen, zoals die in de media worden gebruikt, is dat we zo beter de rol van bepaalde personen in het grotere verhaal kunnen plaatsen. Zo worden Fransen vaak afgebeeld met een alpinopetje en een stokbrood onder de arm, Nederlanders op houten klompen en de Duitser in Lederhose met een glas bier in de hand. Deze stereotypen slaan we op in de bovenkamer als ‘nuttige’ informatie. Tegelijkertijd zijn stereotypen vaak onjuist of overdreven en kunnen ze vooroordelen veroorzaken die meestal gaan over de negatieve eigenschappen van een bepaalde groep, bijvoorbeeld: alle Italiaanse mannen zijn irritante macho’s en alle Engelsen zijn alcoholist.
De Belg is als een jonger, dommer familielid waar je wel mee kunt lachen
Maar waar vooroordelen bestaan, kun je ze ook wegnemen. Dat kun je doen door te reizen naar het betreffende land, de taal ervan te leren en je te verwonderen over de schoonheid van zijn cultuur. Ook artikelen en boeken van schrijvers en filosofen uit dat land en het contact met de inwoners kunnen een beeld over een bepaald volk positief veranderen.
Hoe dom is de Belg en hoe gierig is de Nederlander?
Stereotypen en vooroordelen maken dingen groter en kloppen vaak dus niet. Uit onderzoek blijkt dat de Nederlanders gemiddeld 2 punten hoger scoren qua IQ-niveau (102 tegen 100) dan de Belgen, maar Belgen zouden weer gemiddeld innovatiever zijn dan Nederlanders, een eigenschap die niet meegenomen is in de IQ-test, maar wel iets zegt over de slimheid van een volk. Tevens kunnen we het vooroordeel dat Nederlanders veel gieriger zijn dan Belgen, naar het land der fabels verwijzen. De World Giving Index, een lijst van 128 vrijgevige landen die periodiek wordt opgesteld door de Britse Charities Aid Foundation (CAF), laat zien dat het juist andersom is. Volgens deze index zouden de Nederlanders gemiddeld namelijk vijf keer zoveel geld uitgeven aan goede doelen en vijf keer zoveel tijd besteden aan liefdadigheid als de Belgen.
Zo zijn de Belgen dus ontdaan van hun domheid en worden wij ineens gezien als de gulle en hulpvaardige achterburen die graag meer weggeven dan alleen een kopje suiker. ‘Going Dutch’ krijgt plotseling een heel andere betekenis.