De zomervakantie is nog niet voorbij of er ligt alweer sinterklaassnoepgoed in de schappen; kruidnoten, pepernoten, chocolademunten, kikkers en muizen en natuurlijk marsepein. Marsepein is het hele jaar door verkrijgbaar en wordt bijvoorbeeld als versiering op een taart gebruikt. Maar vooral rond de sinterklaasperiode is het ongekend populair. Het is verkrijgbaar in alle soorten en maten, van simpele vormen zoals fruit en aardappeltjes tot prachtig vormgegeven sinterklaasjes en varkentjes. Maar hoe wordt deze lekkernij eigenlijk gemaakt en waarom associëren we marsepein in Nederland met Sinterklaas?
Hoe wordt marsepein gemaakt?
Marsepein heeft in feite maar drie ingrediënten: amandelen, suiker en water. Je kunt het dus makkelijk zelf thuis maken. De verhouding van ingrediënten is hierbij wel erg belangrijk. Als je meer suiker gebruikt dan amandelen, dan wordt de marsepein droger, stugger en uiteraard zoeter. Gebruik je meer amandelen dan suiker, dan wordt het juist soepel en kun je er makkelijker mooie figuurtjes van maken. Eigenlijk wordt marsepein het lekkerst als je ongeveer evenveel amandelen als suiker gebruikt. De amandelen moeten blank en ongebrand zijn. De fijngemalen amandelen worden dan gemengd met de suiker, en het water wordt langzaamaan toegevoegd tot je van het mengsel een bal kunt kneden. Voor de figuurtjes in de winkel wordt er uiteraard ook nog kleurstof toegevoegd. Vervolgens wordt de marsepein in speciale mallen gedaan om er zo een leuke vorm aan te geven.
Waar komt marsepein oospronkelijk vandaan?
Het is niet helemaal duidelijk waar marsepein voor het eerst is opgedoken, maar men vermoedt dat het voor het eerst gemaakt werd in het oude Perzië, het huidige Iran. Oorspronkelijk kwam de amandelboom namelijk alleen voor in het Midden-Oosten en dat was ook een van de weinige plekken op aarde waar ze toen al suiker wisten te maken.
De Spanjaarden zijn van mening dat marsepein daarna via het Iberische schiereiland voor het eerst in Europa is terechtgekomen, nadat het door de Moren werd meegebracht, of anders was meegenomen door de kruisvaarders die terugkeerden van de kruistochten. Maar het kan ook zijn dat het recept in 1212 werd uitgevonden in een convent in Toledo.
In Italië wordt marsepein tot op vandaag beschouwd als een Siciliaanse specialiteit. Sicilië was dan ook van de 9e t/m de 11e eeuw een Arabische kolonie, en het was in die tijd de eerste en enige plek in Europa waar suikerriet werd verbouwd. Het eiland staat bovendien nog steeds vol met amandelbomen. Er zijn aanwijzingen dat er in Sicilië toen al marsepein gemaakt werd.
Maar volgens andere bronnen werd er in de 13e eeuw voor het eerst marsepein gegeten door de edellieden in Venetië, wat dan weer te verklaren valt met het feit dat Venetië lang onderdeel was geweest van het Byzantijnse rijk en tot in de middelleeuwen de belangrijkste schakel vormde tussen Europa en het Oosten (daarom was de toenmalige Republiek Venetië ook zo ongelofelijk welvarend).
Zowel in Italië als in Duitsland bestaan verhalen over een hongersnood die ontstond nadat een enorme droogte de graanoogst deed mislukken. Er was geen graan, maar er waren nog wel amandelen. Om toch wat brood te kunnen eten werd toen het Marci panis gemaakt, het brood van de heilige Marcus. Dat zou dan kunnen pleiten voor de Venetiaanse oorsprong, aangezien Sint Marcus – of San Marco – de beschermheilige van die stad is. Maar volgens anderen komt de naam van Martius panis, het brood van maart. En dat zou dan weer te maken hebben met de vastenperiode, omdat marsepein een van de weinige zoetigheden was zonder de door de kerk verboden ingrediënten cacao, boter en eieren.
Toch was marsepein in de middeleeuwen nog een luxeproduct. Omdat suiker uit suikerriet werd gewonnen was het een erg duur product. Pas vanaf de 19e eeuw werd het goedkoper, omdat er vanaf die tijd ook suiker uit suikerbieten kon worden verkregen.
Het sinterklaasfeest werd in Nederland al vanaf de middeleeuwen gevierd, hoewel nog niet in zijn huidige vorm. Nicolaas van Myra, ofwel Sint Nicolaas, werd na zijn dood heilig verklaard. Daarmee werd hij een beschermheilige van velen, waaronder die van geliefden, ongetrouwde vrouwen en kinderen. Op 6 december, zijn naamdag, konden jongens met een stukje marsepein (vaak in de vorm van een varkentje, een symbool voor voorspoed en geluk) de liefde verklaren aan een meisje. Een beetje vergelijkbaar dus met het sturen van een valentijnskaart of het geven van chocolade op Valentijnsdag in onze tijd. Het gebruik om met Sinterklaas marsepein te eten is waarschijnlijk te herleiden naar dit gebruik.
Zit je inmiddels te watertanden? Probeer dan thuis dit heerlijke recept:
Recept
Ingrediënten:
- 200 gram poedersuiker
- 200 gram blanke, ongebrande amandelen
- 1 tot 2 eetlepels water
Bereiding:
- Doe de amandelen in een hakmolen en maal deze fijn door kort te pulseren. Maal ze niet te lang achter elkaar, anders verliezen de amandelen olie, waardoor de marsepein minder lekker wordt.
- Voeg de suiker toe en blijf pulseren.
- Voeg geleidelijk het water toe en ga door met pulseren. Als je het mengsel tot een bal kunt kneden is het klaar.
- Wikkel de bal marsepein in huishoudfolie en laat het 24 uur rusten buiten de koelkast.
- Voor een extra twist kun je er kleine balletjes van rollen en ze in gesmolten chocolade dippen. Even laten stollen in de koelkast en klaar!