Wie in Zuid-Italië is geweest heeft ze vast wel eens zien liggen in een van de vele souvenirwinkeltjes: hangertjes van rood plastic die nog het meest lijken op een rood pepertje. Het zijn de zogenoemde corna portafortuna, ofwel hoorntjes die geluk brengen. De Italianen dragen deze hoorntjes onder andere om het boze oog, of il malocchio, af te weren.
Het boze oog is een vorm van bijgeloof die over de hele wereld voorkomt en al heel oud is. Er zijn kleitabletten gevonden uit 3000 voor Christus waarop in spijkerschrift het woord ig-hul staat, dat letterlijk ‘boos oog’ betekent. Het is dus zeker geen typisch of uitsluitend Italiaans verschijnsel. Maar omdat volgens schattingen één op de drie Italianen vandaag de dag nog in het boze oog gelooft, is het misschien toch aardig om iets langer bij het fenomeen il malocchio stil te staan.
Wie gelooft in il malocchio, gelooft dat anderen jou schade toe kunnen brengen door je een boos oog toe te werpen. Het toewerpen kan bewust of onbewust gebeuren en kan voortkomen uit jaloezie, maar ook uit bewondering. Dat is dan ook de reden waarom Italianen achterdochtig worden als iemand té complimenteus is, dat zou het boze oog namelijk kunnen triggeren.
Een op de drie Italianen gelooft anno 2019 nog in het boze oog
Een mogelijke aanwijzing dat je bent geraakt door het boze oog, is dat je wordt achtervolgd door pech: je wasmachine gaat stuk, je hebt een lekke band, het eten brandt aan en tot overmaat van ramp laat je je mobiel in de wc-pot vallen. Maar ook lichamelijke ongemakken als hoofdpijn, misselijkheid of braken kunnen een teken zijn dat er iets niet in de haak is.
Hoe kom je erachter dat jouw problemen het gevolg zijn van het boze oog? In Italië ga je dan naar een guaritrice, letterlijk een genezeres. Dit is meestal een wat oudere dame die in staat is om een malocchio te herkennen en genezen. Haar kennis kan overigens alleen in de kerstnacht door een familielid of een goede vriendin aan een nieuwe genezeres overgedragen worden.
De guaritrice kan op verschillende manieren achterhalen of er malocchio in het spel is. Een heel bekende methode, waar overigens weer allerlei varianten op zijn, maakt gebruik van water en olie. De genezeres vult een bord met water en laat daar vervolgens wat druppels olie in vallen. Aan de vorm die deze druppels op het water vormen kan de genezeres zien of jouw pech of ziekteverschijnselen worden veroorzaakt door het boze oog. Als dat het geval is, dan zet ze verschillende rituelen in om het probleem te verhelpen.
Een mogelijke aanwijzing dat je bent geraakt door het boze oog, is dat je wordt achtervolgd door pech
Één daarvan is bijvoorbeeld door zout op het bord te strooien, een spreuk te mompelen en het bord drie keer boven het hoofd van de getroffene rond te draaien. Als dat niet genoeg is, dan worden de oliedruppels meerdere malen met een schaar doorgeknipt. In ernstiger gevallen kan volgens een guaritrice uit Turijn ook toevlucht genomen worden tot het ritueel van Il pane delle sette Grazie. Hierbij moet iemand een stuk brood geven aan zeven mensen die Grazia heten, die dit brood vervolgens aan de armen moeten schenken.
Als het goed is, voel je je na een dergelijk ritueel een stuk beter en houdt de pech op. Maar het allerbeste is natuurlijk om aan preventie te doen en ervoor te zorgen dat je niet geraakt kunt worden door het boze oog. Dit is waar de hoorntjes die geluk brengen in het spel komen. Wil dit hoorntje ook echt helpen, dan moet er alleen wel aan aantal voorwaarden worden voldaan.
De genezeres vult een bord met water en laat daar vervolgens wat druppels olie in vallen
Allereerst moet hoorntje rood zijn omdat dit de kleur is die geluk brengt. Daarnaast moet het hoorntje eigenlijk van koraal zijn, omdat dit materiaal het beste werkt. Het hoorntje moet verder breekbaar zijn, want het moet kunnen barsten als het ‘vol’ zit en uitgewerkt is. Het hoorntje mag ten slotte niet zelf gekocht zijn en is pas klaar voor gebruik als degene die het gekregen heeft een prikje in de palm van zijn linkerhand met de punt van het hoorntje heeft gekregen. Zelf een plastic hoorntje kopen in een souvenirwinkeltje is dus eigenlijk niet voldoende voor een goede bescherming. Overigens is het hoorntje dat geluk brengt niet de enige manier op het boze oog weg te houden. Op Sardinië wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van een klein zwart steentje, waar een spreuk over is uitgesproken. Maar ook een ketting van knoflook en rode pepertjes, de afbeelding van een uil of een hoefijzer kunnen hun werk doen. Wie interesse heeft in bijgeloof en meer attributen wil zien die het boze oog kunnen afweren, kan het museum van Perugia bezoeken. Daar is een volledige tentoonstelling gewijd aan amuletten die met bijgeloof te maken hebben. Kijk voor meer informatie op de website van de Polo Museale dell’Umbria.