Van road trip tot high school: een reis door Amerika via tien films

Iedereen heeft wel eens een Amerikaanse film gezien. De Amerikaanse cinema is populair in de hele wereld en zelfs wie nog nooit in de Verenigde Staten is geweest, kan de skylines van steden als New York, Los Angeles, Chicago of Washington wel dromen omdat ze telkens weer tevoorschijn getoverd worden op het witte doek. Veel mensen denken dan ook dat ze Amerika wel kennen. Maar is dat wel zo? Hier vind je tien films om écht kennis te maken met de Verenigde Staten.

Het centrum van de Amerikaanse filmindustrie is Hollywood, Los Angeles. Al honderd jaar trekken mensen naar deze stad om het ’te maken’ als acteur of actrice. We kennen de succesverhalen – die lepelen we gretig op uit kranten en tijdschriften. Maar LA is ook de plek waar dagelijks duizenden aspirant-acteurs hun dromen aan duigen zien vallen en waar geslaagde showbizznamen na een enkele misstap hun carrière zien stranden. In Mulholland Drive (2001) zien we het allemaal voorbijkomen. We ontmoeten Betty (Naomi Watts), die in Los Angeles aankomt om actrice te worden. In het appartement waar ze verblijft vindt ze een vrouw met geheugenverlies die geen idee meer heeft wie ze is. Samen proberen de twee te ontdekken wat er gebeurd is en deze zoektocht leidt hen naar mysterieuze plekken in Los Angeles. Maar dan gebeurt er iets onverwachts… Zoals meestal het geval is bij het werk van regisseur David Lynch is deze film voor verschillende interpretaties vatbaar en roept hij vele vragen op.

LA is ook de plek waar dagelijks duizenden aspirant-acteurs hun dromen aan duigen zien vallen en waar geslaagde showbizznamen na een enkele misstap hun carrière zien stranden.

Waar het in Los Angeles draait om acteurs, is New York het financiële hart van de VS. Van alle films die er gemaakt zijn over hoe het in 2007 fout gegaan is aan Wall Street, is Margin Call (2011) een van de beste. Margin Call speelt zich af aan het begin van de kredietcrisis en tijdens de film volgen we verschillende werknemers van een investeringsbank aan Wall Street waar men gaandeweg ontdekt dat er problemen aan het ontstaan zijn. Dit klinkt misschien saai, maar de film slaagt erin om spannend en onderhoudend te zijn en tegelijkertijd uit te leggen hoe het financiële systeem in elkaar zit.

Zoals gezegd vormen grote steden vaak het decor in Amerikaanse films, maar de Verenigde Staten bestaan niet alleen uit betonnen jungles. Naar schatting wonen meer dan 33 miljoen Amerikanen in gemeenschappen met minder dan 25.000 mensen. Het gaat al een tijd slecht met deze kleine plaatsen op het platteland, doordat de jongeren naar de grote steden trekken. Er zijn genoeg films en documentaires over het verloren gaan van die gemeenschappen, maar wat ik wil aanraden is een film die illustreert hoe Amerikanen het leven daar graag zien. Sinds deze film uitkwam is er waarschijnlijk veel veranderd in het leven van small-town America, maar Steel Magnolias (1989) staat nog steeds als een huis. De film volgt een hechte groep vrouwen in een kleine plaats in Lousiana die lief en leed delen en elkaar bijstaan wanneer één van hen ziek wordt. Het zou een film vol clichés kunnen zijn, maar op bescheiden wijze worden grote thema’s aangesneden en bovendien speelt de cast (onder anderen Sally Fields, Julia Roberts en Dolly Parton) de sterren van de hemel.

Geïsoleerde kleine stadjes vormen ook de achtergrond van vele westerns, en een van de populairste westernfilms is High Noon (1952). In High Noon staat Will Kane (Gary Cooper), de sheriff van Hadleyville die net getrouwd is met Amy (Grace Kelly), op het punt om zijn sheriffsster aan de wilgen te hangen en Hadleyville te verlaten. Dan hoort hij echter dat Frank Miller, een outlaw die Kane in de gevangenis gezet had, vrijgekomen is en binnen een uur in Hadleyville zal aankomen om wraak op hem te nemen. Amy vindt dat ze beter kunnen vluchten, maar Kane weigert zich weg te laten jagen en probeert zijn stadsgenoten over te halen hem te helpen. High Noon is een ongebruikelijke film in zijn genre. Er zijn bijna geen spannende actiescènes met achtervolgingen te paard, vuurgevechten of spectaculaire landschapsbeelden. Interessant is ook dat hij veelal gezien wordt als een metafoor voor het mccarthyisme van de jaren ’50, waarbij mensen zonder bewijs werden beschuldigd en zwartgemaakt vanwege communistische activiteiten.

Easy Rider combineert mooie landschappen met de tegencultuur van de jaren ’60 en ’70.

Een genre waarin ook dankbaar gebruik gemaakt wordt van het diverse landschap van de Verenigde Staten is de roadmovie. Zo combineert Easy Rider (1969) mooie landschappen met de tegencultuur van de jaren ’60 en ’70. Dennis Hopper en Peter Fonda spelen twee motorrijders die na een geslaagd cocaïnehandeltje met het geld dat ze daarmee verdiend hebben van Los Angeles naar New Orleans rijden. Onderweg komen ze in aanraking met mensen van allerlei pluimage, en op die manier stelt de film vragen over wat de American Dream is en zou moeten zijn, en over seks, drugs en racisme.

Racisme is een gevoelig onderwerp in de Amerikaanse maatschappij, en net als vele andere landen worstelen de Verenigde Staten met de geschiedenis en erfenis van slavernij. 12 Years a Slave (2013) maakt het onvoorstelbare leed van Afro-Amerikanen op een pijnlijke manier zichtbaar. De film vertelt het waargebeurde verhaal van Solomon Northup, een vrijgeboren zwarte man die in 1841 met zijn vrouw en kinderen in de staat New York woont, maar op een dag ontvoerd wordt. Vervolgens wordt hij twaalf jaar lang gedwongen om als slaaf te werken op katoenplantages in het zuiden van de VS.

In december 1865 werd slavernij officieel verboden in de Verenigde Staten, maar daarmee kwam er nog geen verbetering in de maatschappelijke positie van zwarte Amerikanen, en ook vandaag de dag hebben velen van hen minder kansen in de Amerikaanse samenleving. Een film die deze achterstand vanuit een bijzonder perspectief bekijkt, is Moonlight (2016). In Moonlight zien we Chiron, een zwarte jongen uit een slechte wijk van Miami, zonder vader en met een aan drugs verslaafde moeder. Gaandeweg realiseert hij zich dat hij homo is, iets dat in de Afro-Amerikaanse gemeenschap niet bepaald geaccepteerd wordt. We zien hem worstelen met deze omgeving, eerst als jongetje, dan als tiener en tenslotte als twintiger. De film stelt indringende vragen over identiteit en masculiniteit in een bevolkingsgroep voor wie de American Dream waarschijnlijk een cynische grap lijkt.

Moonlight stelt indringende vragen over identiteit en masculiniteit in bevolkingsgroep voor wie de American Dream waarschijnlijk een cynische grap lijkt.

Maar die droom, de hoop op een beter leven, trekt wel al eeuwen immigranten aan, en nog steeds komen er uit alle hoeken van de wereld mensen naar de Verenigde Staten om een nieuw bestaan op te bouwen. Zo ook Ewa, gespeeld door Marion Cotillard, in The Immigrant (2013). Zij en haar zus Magda vertrekken in 1921 uit Polen, dat in puin ligt na de Eerste Wereldoorlog, en ze steken de Atlantische Oceaan over om in Amerika opnieuw te beginnen. Dat gaat echter nog niet zo makkelijk. Bij aankomst in New York moet Magda in quarantaine vanwege een longziekte, waarna ze zal worden teruggestuurd. Ewa mag het land wel in, en ziet zich genoodzaakt om snel geld te verdienen zodat ze een douanebeambte kan omkopen om Magda vrij te krijgen. De film is een confronterend portret van immigratie tijdens het interbellum, en je vraagt je af hoeveel Ewa’s en Magda’s er in de loop van de geschiedenis geweest zijn.

Misschien juist vanwege dit collectieve immigrantenverleden zijn Amerikanen, meer dan bijvoorbeeld Nederlanders, uitzonderlijk trots op hun land, en dit komt ook vaak naar voren in Hollywoodfilms waarin Amerika zonder enige ironie een heldenrol ten deel valt. Een smakelijk voorbeeld hiervan is Independence Day (1996), waarin de aarde wordt aangevallen door een buitenaardse invasiemacht. Het zal niemand verbazen dat het natuurlijk de Amerikanen zijn die heel toevallig uitgerekend op 4 juli, hun Onafhankelijkheidsdag, de wereld leiden in een buitengewoon heroïsche tegenaanval.

Een van de wetten van Hollywood is dat een film een goed einde moet hebben, zodat de bioscoopbezoeker de filmzaal verlaat met een goed gevoel en graag weer terugkomt. Vanzelfsprekend eindigen wij hier dus ook op een vrolijke noot. Alhoewel… Heathers (1989) is een zwartkomische satire op de traditionele high-schoolfilm. Het verhaal gaat over Veronica (Winona Ryder), die bevriend is met de populairste meisjes van de school: Heather, Heather en Heather. Hierdoor is Veronica ook populair, alleen is ze niet bepaald dol op de Heathers. Maar dan leert Veronica de mysterieuze nieuweling J.D. kennen en breken er bloederige tijden aan op school. Heathers kwam uit in 1989 en was toen geen succes, maar geldt tegenwoordig als een cultklassieker. De film ziet er gedateerd uit, mede doordat de makers bewust de draak staken met de toen heersende modetrends en er nog een schepje bovenop deden. Scenarist Daniel Waters wilde voorkomen dat de dialogen uit jaren-’80-tienertaal zouden bestaan en gaf de film daarom een heel eigen taalgebruik. Veel van zijn taalkundige vondsten uit Heathers werden echter populair, waardoor het een van de meestgenoemde films is in het Oxford English Dictionary.