Image by Vladimir Yaitskiy, CC BY-SA 2.0
Verschillende soorten handwerk behoren al eeuwenlang tot de traditionele vrouwenbezigheden in alle culturen op aarde. Haken, naaien, borduren en breien, om er maar een paar te noemen. Niet enkel om spullen voor het dagelijks gebruik te maken, maar soms ook om echte kunstwerken te creëren. De Oekraïense borduurkunst is daar een prachtig voorbeeld van.
Vyshyvanka, wat letterlijk betekent iets wat geborduurd is, is een eeuwenoude Oekraïense vorm van traditioneel borduurwerk, die met name gebruikt werd om kleding te versieren met symbolen en ornamenten in klassieke kleuren. Elke kleur heeft een eigen betekenis. Zwart staat bijvoorbeeld voor de aarde en de oogst, geel staat voor de zon en voor tarwe, blauw symboliseert heldere lucht en rood staat voor de liefde en voor rijkdom.
De borduurpatronen en stijlen verschillen per regio en gebied. Aan de hand van de typische steken en ornamenten kun je zien uit welk deel van Oekraïne of zelfs uit welk dorp iemand komt. In de centrale en oostelijke delen van Oekraïne bijvoorbeeld, bestaat het borduurwerk meestal uit geometrische vormen en plantornamenten. Het rode, rood-blauwe (of rood-zwarte) kleurenschema speelt een belangrijke rol in deze delen van het land.
De kleding die met deze kunstzinnige borduurpatronen versierd is, wordt gedragen door zowel vrouwen als mannen en had in het verleden een sacrale betekenis. Zo geloofde men bijvoorbeeld dat een strijder die een vyshyvanka draagt, ongedeerd terug zou keren. Een bruidspaar dat geborduurde kleding droeg tijdens de huwelijksceremonie zou een lang en gelukkig huwelijk hebben. Een pasgeboren baby die in een geborduurd kleedje werd gewikkeld, zou gezond en sterk opgroeien.
De kleding, die in kunstzinnige patronen geborduurd is, had in het verleden een sacrale betekenis.
Als symbool van geluk, welzijn en bescherming hervond vyshyvanka zijn populariteit in 2006, toen een studente van de Universiteit van Chernivtsi aan haar medestudenten voorstelde om een dag te kiezen en daarop allemaal vyshyvanka-overhemden te dragen. Zo ontstond de Dag van Vyshyvanka, de derde donderdag van mei. Aanvankelijk droegen slechts enkele tientallen studenten een geborduurd overhemd. Maar in de daaropvolgende jaren groeide deze actie uit tot op nationaal niveau. Later trok de Oekraïense diaspora over de hele wereld vyshyvanka aan, net als hun partners en andere sympathisanten van Oekraïne. Voor de feestdag was opzettelijk een doordeweekse dag gekozen, om te benadrukken dat de vyshyvanka ‘onderdeel is van het leven en de cultuur van Oekraïners, en geen oud artefact’.
De traditionele Oekraïense geborduurde kledingdracht werd wereldberoemd toen een Oekraïense modeontwerper in 2015, tijdens de Paris Fashion Week, vyshyvanka introduceerde als Boheemse stijl. De traditionele vyshyvanka-blouse werd getransformeerd in een moderne versie met enkele elementen uit andere stijlen. Hierna werd de traditionele Oekraïense kleding populair en geliefd in de hele wereld. Moderne modehuizen, zoals Dolce & Gabbana, Alberta Ferretti, Valentino, Nina Richi, Zara en H&M maken kledingstukken geïnspireerd door vyshyvanka.
Inmiddels is de Oekraïense vyshyvanka uitgegroeid van een traditionele vorm van handwerk, zoals vrijwel ieder volk op aarde er wel een kent, tot een nationaal symbool voor identiteit, vrijheid en onafhankelijkheid. Een borduurwerk met een grote historische waarde dat steeds meer aan populariteit wint in de hele wereld.