Riverdance heeft de Ierse dans op de wereldkaart gezet. De razende tikken stromen inderdaad als een soort rivier over de hoofden van het publiek, omdat het er zoveel zijn en er een moordend tempo inzit. De vraag rijst op hoe tapdans in de Ierse dans is terechtgekomen. Ondertussen drijft de fiddlemuziek de tap voort, en als de percussie van talloze voeten dan eindelijk een nieuw thema inzet, is er ruimte voor een korte intro.
Ierse dans
Met het geluid van de uilleann pipes — de Ierse versie van de doedelzak — nog praktisch onhoorbaar ver in de toekomst, is het ooit begonnen met religieuze dansen in cirkels, om onder meer de zon te eren. Zo’n 2000 jaar geleden kwamen de Kelten met hun traditionele dansen. Ook de eerste officiële Ierse dans werd nog in cirkels gedanst, maar langzaamaan kwamen de lijnformaties in zwang. Hoewel deze patroontjes nog steeds wel aanwezig zijn, zouden we de dansen uit die tijd nu niet meer herkennen als Ierse dans. De Ierse dansen zoals we ze nu kennen, deden hun intrede eigenlijk pas in de 18e en in het begin van de 19e eeuw. Toen kwamen er heuse dansleraren die de dansen naar de dorpen brachten. Deze zogenaamde Dancing Masters reisden door het land om de mensen die het geld ervoor hadden deze dansen te bij te brengen. Elke dansmeester had zijn eigen stijl en gebied. Ze kwamen elkaar ook wel eens tegen en dan daagden ze elkaar graag uit. Zo zijn er Ierse danscompetities gekomen en die worden nog steeds gehouden. Ook de stepdance, met zijn voetpercussie, zag pas in deze tijd het levenslicht. De bestaansreden van die voetpercussie was simpelweg het leggen van ritmische nadruk tijdens de dans, die intussen al begeleid werd door uilleann pipes en harpen.
Clog dance
De Ieren zijn niet de enigen die voetpercussie in hun volksdansen gebruiken. Ik neem je even mee naar Lancashire, naar een tijd waarin er hard gewerkt werd in de katoenmolens. Daar werkten de arbeiders op klompen, het liefst met essenhouten zolen, want die waren bestand tegen vloeren die vochtig waren, wat weer gunstig was voor het spinnen van de garens. Om warm te blijven in deze koude atmosfeer, en om de saaiheid van het werk tegen te gaan, begon men ritme te maken met de voeten, met de geluiden van de molen als inspiratie. Tappende tikken en vurige roffels brachten weer een beetje warmte in het leven. Ook in Wales tikte men de saaiheid weg met de klompen in de leisteengroeven. Tijdens de pauzes daagden de arbeiders elkaar graag uit met hun voetenwerk, het ene nog gecompliceerder dan het andere. Deze vormen van volksdansen heten clog dance en komen niet alleen voor in Engeland, want ze zijn overgevloeid naar Amerika in verschillende stromingen. Via de Canadian en Appalachian clogging reisde deze dansvorm verder Amerika in, waar hij zich mengde met onder meer de bluegrass. En daar heet het dan weer flatfoot dance. Met de Afrikaanse invloeden erbij krijg je buck dance. Allemaal vormen van clog dance die zich als een golf over Amerika verspreidden en het levensritme van de bevolking begonnen te bepalen.
Tapdans
Maar terwijl tappende voeten de fiddlemuziek een fundament en meer swing lijken te geven, moet mij nog wel iets van het hart: de vraag hoe tapdans in de Ierse dans is terechtgekomen is namelijk niet de juiste… De tapdans is niet in de Ierse dans terechtgekomen, maar het is andersom! Ik zal het uitleggen. Als je goed naar al die bovenstaande dansen kijkt, en ze vergelijkt met tapdans, dan valt op dat het repertoire aan percussiepassen in deze dansen veel beperkter is dan in tapdans. Dat komt doordat alle bovenstaande vormen van volksdans met percussie de basis geweest zijn van de ontstaansgeschiedenis van de tapdans. Met andere woorden: In de tapdans zijn al deze vormen van volksdans met voetpercussie samen in één stroming terechtgekomen.
Deze onderstroom van kabbelende fiddlemuziek drijft de jazz elke keer weer een nieuw thema in. Want via de jazzmuziek improviseren de voetpercussionisten van de tapdans er steeds weer andere stroompjes bij, waarin de elementen van de clog dance en de Ierse stepdance nog regelmatig komen bovendrijven voor een authentieke swing in een nieuw tijdperk.
En als dan alles samen komt in een stroom, dan ontstaat er iets magisch, kijk zelf maar: