Net als in ons land zetten de kinderen in Oostenrijk en Zuid-Duitsland op de avond van 5 december braaf hun schoen. Maar daarginds is Nikolausabend een stuk onheilspellender, want de goedheiligman komt niet alleen: hij wordt vergezeld door zijn kwaadaardige compagnon, de demonische Krampus, die stoute kinderen straft en dreigt mee te nemen in zijn rugzak. Volgens legenden terug naar waar hij vandaan komt: de hel. Krampus ziet er dan ook precies uit zoals je je hem zou voorstellen: horens, klauwen, scherpe tanden, rode ogen, gehuld in een mantel van schapenvel.
Op Nikolausabend gaan Sint-Nikolaus en Krampus van deur tot deur. Krampus dreigt met de roede, en dankzij zijn roestige bellen en kettingen hoor je hem van verre al aankomen. Zodra hij vertrekt naar de buren kan je weer opgelucht ademhalen … dacht je. De volgende dag trekt er namelijk nog eens een groep van tientallen Krampussen door het dorp om de passanten opnieuw de stuipen op het lijf te jagen. Dit is de Krampuslauf, de Krampus-optocht.
De figuur Krampus past in een eeuwenoude, folkloristische traditie die teruggaat op een heidens gebruik van voor de tijd van het Christendom. Zijn naam komt waarschijnlijk van het Oud-Duitse woord ‘Krampen’, wat ‘klauwen’ betekent. Een andere oorsprong zou het Beierse woord ‘Krampn’ zijn, dit betekent ‘levenloos’. Volgens volksgeloof is Krampus de zoon van Hel, de godin van de onderwereld in de Noorse mythologie, en daarom werd hij in de Alpenregio ingezet om andere bewoners van de onderwereld af te schrikken en te verjagen.
Het lukte de kerk niet om het heidense gebruik van de Krampus uit te roeien. Gelukkig bracht Sinterklaas de oplossing.
Hier kwam echter een eind aan in de periode tussen de 15e en de 17e eeuw, de tijd van de inquisitie. In die tijd werd het door de katholieke kerk ten strengste verboden om je te kleden als duivel, hier stond zelfs de doodstraf op. Het lukte de kerk echter niet om het heidense gebruik van Krampus uit te roeien. Gelukkig kwam er al snel een oplossing. Vanaf de 17e eeuw ontstond namelijk de Sinterklaastraditie waarbij Sint-Nikolaas (naar de heilige Nicolaas van Myra) aan de vooravond van zijn naamdag door de straten trok. Al snel werd hij dan ook begeleid door Krampus, die de boosaardige sidekick werd van Sinterklaas. Zo werd het heidense en duivelse symbool geïntegreerd in de katholieke traditie.
Inmiddels wordt het Sinterklaasfeest met Krampus alweer ruim 500 jaar gevierd. Vandaag ligt de nadruk minder op het straffen van kinderen en is Krampus meer een humoristisch en chaotisch personage geworden. De Krampuslauf trekt elk jaar duizenden toeschouwers en wordt door de toeristenbureaus aangeprezen als culturele attractie. Sinds de horrorfilm Krampus (2015) is de internationale belangstelling toegenomen en zijn de optochten een ware toeristische attractie geworden. Ook krijgen de kostuums tegenwoordig extra veel aandacht, met maskers die met de hand worden gemaakt. Ben je na dit artikel nieuwsgierig geworden? Steden als Salzburg, Bad Gastein en Innsbruck zijn goede plekken om een Krampuslauf mee te maken. Gedraag je de rest van het jaar voorbeeldig, kleed je warm aan en blijf uit de klauwen van de Krampus!