Het Nieuwjaarsconcert is een van de meest iconische klassieke muziekconcerten ter wereld. Elk jaar brengt de Wiener Philharmoniker een programma vol Weense walsen, polka’s en marsen van Johann Strauss jr. en zijn familie ten gehore. De Gouden Zaal van het Weense concertgebouw zit vol met ambassadeurs en regeringsleiders en andere invloedrijke gasten en er kijken ook nog eens miljoenen mensen mee via de televisie. Misschien dat je na het lezen van dit artikel op 1 januari zelf ook de tv aanzet om het Nieuwjaarsconcert te beleven.
Het Nieuwjaarsconcert heeft een fascinerende achtergrond, die begint in een donkere periode van de Oostenrijkse geschiedenis. Het eerste concert vond plaats op Oudejaarsdag in 1939 in Wenen, ruim een jaar nadat Nazi-Duitsland Oostenrijk had geannexeerd als onderdeel van het Derde Rijk. Het werd georganiseerd als benefietconcert voor het Winterhilfswerk des Deutschen Volkes. Dit was een publieke organisatie die goederen en geld inzamelde om behoeftige volksgenoten te ondersteunen. Of het geld ook echt naar deze bestemming ging, is twijfelachtig, aangezien de uitgaven nooit zijn verantwoord. Vanaf 1939 werd het concert jaarlijks gehouden en sinds 1941 vindt het plaats op Nieuwjaarsdag. Zelfs tijdens de oorlog ging het concert door en diende het om het moreel thuis en aan het front te versterken.
Gelukkig was het concert niet alleen een benefietconcert voor de Nazi’s, maar ook een hommage aan de walsmuziek van de familie Strauss: met werken van Johann Strauss jr., zijn broers Josef en Eduard, en hun vader Johann Strauss sr. De lichte klassieke muziek was bijzonder populair in Wenen, omdat het zowel optimisme als elegantie uitstraalde en je bovendien heel geschikt was om op te dansen vanwege het ritmische karakter. Clemens Krauss, de eerste dirigent, nam daarom het initiatief voor een concert dat helemaal in het teken stond van Strauss. Pas sinds de jaren 60 staan er af en toe ook andere componisten op het programma. Het concert eindigt altijd met de stukken ‘An der schönen blauen Donau’ en de ‘Radetzky-Marsch’, waarbij het publiek traditioneel meeklapt.
Een match made in heaven: De Gouden Zaal en de Wiener Philharmoniker
Al vanaf het prille begin wordt het Nieuwjaarsconcert gehouden in de Gouden Zaal van de Wiener Musikverein, het concertgebouw van Wenen. Deze zaal, die sinds 1870 wordt geprezen om zijn schoonheid en uitstekende akoestiek, is bijzonder vanwege het feit dat architect Theophil Hansen bij de bouw grotendeels op zijn intuïtie vertrouwde, aangezien wetenschappelijke studies over akoestiek destijds nog niet bestonden. Niet voor niets hebben in deze zaal beroemde componisten als Brahms en Schumann opgetreden.
Het concert wordt gespeeld door de Wiener Philharmoniker, dat al ruim 175 jaar bestaat en tot een van de beste orkesten ter wereld wordt gerekend. De dirigent wordt elk jaar zorgvuldig geselecteerd en is vaak een internationaal gerenommeerd figuur. Elke dirigent brengt zijn eigen stijl mee, maar de muziek blijft geworteld in de Strauss-familie. Willi Boskovsky, die het concert maar liefst 25 keer leidde tussen 1955 tot 1975, is en blijft de langstzittende dirigent in de geschiedenis van het Nieuwjaarsconcert. Het Nieuwjaarsconcert wordt vanwege het tijdstip en de optimistische muziek gezien als een symbool van hoop en vrede. Ondanks moeilijke perioden in de geschiedenis bracht het concert mensen samen om te genieten van de muziek van Strauss en de positieve boodschap die het uitstraalt. Door de jaren heen kreeg het concert steeds meer internationale belangstelling, van regeringsleiders tot gewone burgers. De aanwezigheid van diplomaten en politici laat het belang van internationale samenwerking zien. Dus: laat Netflix even uit en geef je nieuwe jaar een elegante, klassieke en positieve boost met het Nieuwjaarsconcert van Wenen!